Czy skoro pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego, to czy może sam sobie go udzielić?

Zgodnie z art. 152 §1 kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego i płatnego urlopu wypoczynkowego. Z uprawnienia do skorzystania z urlopu wypoczynkowego pracownik nie może zrezygnować – może oczywiście z urlopu wypoczynkowego nie korzystać, ale w takim wypadku pracodawca ma prawo wysłać pracownika na przymusowy urlop wypoczynkowy (zaległy czy w okresie wypowiedzenia), wydając w tym zakresie stosowne polecenie służbowe. Z drugiej strony należy pamiętać, iż pracownik ma prawo do urlopu, ale w uzasadnionych przypadkach pracodawca ma prawo odmówić pracownikowi udzielenia urlopu wypoczynkowego, zmienić termin korzystania z tego urlopu czy wreszcie pracownika z urlopu wypoczynkowego odwołać.

Pracownik sam sobie nie udziela urlopu wypoczynkowego

Zgodnie z art. 161 kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Należy zwrócić uwagę, że nieco inaczej pracownik nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego w pierwszym roku pracy a inaczej w latach kolejnych. Zgodnie z art. 153 §1 kodeksu pracy pracownik podejmujący zatrudnienie po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął to zatrudnienie nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem miesiąca pracy. Natomiast w kolejnych latach swojego zatrudnienia prawo do urlopu nabywa już z dniem 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego (tzw. urlop kolejny). Nie oznacza to jednak nadal, że pracownik może sam sobie udzielić urlopu wypoczynkowego.

Urlopów wypoczynkowych pracodawca udziela pracownikom zgodnie z planami urlopowymi. Jeśli planów urlopowych w zakładzie pracy nie ma, urlopów wypoczynkowych pracodawca udziela w terminach uzgodnionych z pracownikiem. Mamy tu więc sytuację, w której (w obu wypadkach) urlopy wypoczynkowe udzielane są w terminach uzgodnionych – jeśli pracownik zamierza sam sobie udzielić urlopu wypoczynkowego, wychodząc z założenia, że ma prawo do tego urlopu wypoczynkowego, to nie ma tu mowy o uzgodnieniu z pracodawcą, a samowolną, jednostronną decyzją pracownika. Taka sytuacja jest niedopuszczalna. Co więcej, dotyczy ona również urlopu na żądanie, z którego pracownik – bez zgody pracodawcy – nie może skorzystać.

Jeśli zdarzy się sytuacja, w której pracownik złożył wniosek o udzielenie mu urlopu wypoczynkowego w określonym terminie, a wobec braku reakcji pracodawcy rozpoczął samowolnie korzystanie z tego urlopu wypoczynkowego bez wyraźnej zgody pracodawcy, to jego nieobecność w pracy może zostać uznana za nieusprawiedliwioną. Konsekwencją takiego działania pracownika jest nawet rozwiązanie stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia – jeśli pracownik sam sobie udziela urlopu wypoczynkowego, bez porozumienia w tym zakresie z pracodawcą, to grozi mu za to dyscyplinarka. Stąd też warto ustalić w zakładzie pracy, jak od strony technicznej ma wyglądać udzielanie urlopów – czy pracownik wniosek o urlop wypoczynkowy składa bezpośrednio pracodawcy, czy swojemu przełożonemu itp. Jest to szczególnie ważne w większych czy rozproszonych zakładach pracy, gdzie siłą rzeczy nie jest możliwe odpowiednio szybkie dostarczenie wniosku pracownika z zakładu X na południu Polski do siedziby firmy w miejscowości Y, znajdującej się na północy Polski (oczywiście zawsze można przyjąć rozwiązanie, gdzie wnioski o urlop wypoczynkowy pracownicy mogą składać w formie elektronicznej, np. emailem).

Konkludując – jeśli pracownik samowolnie rozpoczyna korzystanie z urlopu wypoczynkowego, bez uzgodnienia tego z pracodawcą, grozi mu za to odpowiedzialność porządkowa, a nawet rozwiązanie z nim stosunku pracy w trybie dyscyplinarnym. Ostateczna decyzja w tym zakresie należy do pracodawcy – może on poprzestać na np. ustnym upomnieniu pracownika, ale równie dobrze może zakończyć z nim współpracę, rozwiązując stosunek pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia.