Pracownik pod wpływem alkoholu – badanie alkomatem i potencjalne konsekwencje dla pracownika

O tym, że za alkohol w pracy można pracownika zwolnić, w tym również dyscyplinarnie, wiadomo powszechnie. Nie do końca jednak wiadomo, jak ustalić, czy faktycznie pracownik wykonuje pracę będąc pod wpływem alkoholu czy też że stawił się w zakładzie pracy będąc pod wpływem alkoholu. Są to dwie różne sytuacje –pracownik przychodzi do pracy trzeźwy, ale spożywa alkohol w trakcie dnia roboczego albo już stawia się w pracy będąc pod wpływem alkoholu. W jednym i drugim wypadku pracodawca powinien stanowczo zareagować – to on odpowiada co do zasady za bezpieczeństwo i higienę pracy osób przebywających w zakładzie pracy, a będący pod wpływem alkoholu pracownik stanowi niebezpieczeństwo nie tylko dla siebie, ale i dla osób postronnych, w tym współpracowników.

Alkohol w zakładzie pracy – co może zrobić pracodawca?

Jeśli pracodawca nabiera podejrzenia, że jeden z jego pracowników, przebywając w zakładzie pracy, jest nietrzeźwy i w takim stanie wykonuje pracę, to pierwsze z reguły, co przychodzi mu do głowy, to pytanie, czy pracownika można przebadać alkomatem. Oczywiście pracodawca może takie badanie pracownika alkomatem przeprowadzić, niemniej nie może pracownika do niego zmusić. Zresztą samego badania alkomatem może domagać się również pracownik, którego „oskarżono” o pozostawanie pod wpływem alkoholu. Samo badanie pracownika alkomatem może odbyć się za jego wyraźną zgodą albo na jego wniosek. Pracownika do poddania się badaniu alkomatem zmusić nie można w tym sensie, że przeprowadzenie takiego badania bez jego zgody stanowiłoby naruszenie jego dóbr osobistych.

Najważniejsza rzecz – jeśli pracodawca ma uzasadnione podejrzenie, że dany pracownik stawił się w zakładzie pracy pod wpływem alkoholu, powinien bezwzględnie nie dopuścić go do wykonywania pracy. Z drugiej strony, jeśli okazuje się w trakcie dnia roboczego, że pracownik spożywa alkohol, musi zostać bezwzględnie odsunięty od wykonywania pracy. Jako osoba pozostająca pod wpływem alkoholu jest on bowiem traktowany jako osoba niezdolna do wykonywania pracy.

Co ważne, jeśli pracodawca podejrzewa pracownika o spożywanie alkoholu w pracy albo stawienie się pod jego wpływem w zakładzie pracy, a pracownik odmawia poddania się badaniu alkomatem, to taka odmowa świadczy na niekorzyść pracownika, zgodnie z zasadą, że „gdyby był niewinny to nie miałby nic do ukrycia”. Jeśli pracownik odmawia poddania się badaniu alkomatem, pracodawcy pozostaje wezwanie Policji, która potwierdzi ewentualny stan nietrzeźwości pracownika. Może się też okazać, że pracownik co prawda wyrazi zgodę na badanie alkomatem, ale potem będzie kwestionował jego wyniki podnosząc, iż alkomat pracodawcy np. nie ma odpowiedniej homologacji. W takim wypadku pozostaje badanie krwi, które co do zasady odbywa się na koszt pracodawcy, ale gdy potwierdzi ono stan nietrzeźwości pracownika, koszty tego badania obciążą właśnie pracownika.

Uwaga – pracownik nie może odmówić poddania się badaniu alkomatem, jeśli był uczestnikiem wypadku przy pracy, a zachodzi uzasadnione podejrzenie, że był on pod wpływem alkoholu. Jeśli pracownik odmówi poddania się badaniu (czy to alkomatem, czy badaniu krwi), to traci tym samym prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracownik był w czasie wypadku trzeźwy, czy nie – jeśli pracodawca chce zmusić pracownika do poddania się badaniu alkomatem ze względu na wypadek przy pracy, to może to zrobić i pracownik odmówić nie może, właśnie pod rygorem utraty prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego.

Zachowanie trzeźwości w czasie pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika, wynikającym z przepisów BHP. Jeśli jednak dochodzi do sytuacji, w której pracownik stawił się w zakładzie pracy pod wpływem alkoholu albo spożywał ten alkohol w trakcie swojej dniówki pracowniczej, mogą go za to spotkać określone (nierzadko bardzo poważne) konsekwencje. Stosunkowo najłagodniejszą z nich jest utrata wynagrodzenia za dzień, w którym pracownik był pod wpływem alkoholu (co do zasady bowiem wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną, a jeśli ze względu na spożycie alkoholu pracownik został odsunięty od wykonywania pracy, to pracy tej nie wykonywał). Sam alkohol w pracy może być również podstawą do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia – dyscyplinarka za alkohol. Pracodawca może również zdecydować, że co prawda nie rozwiąże z pracownikiem stosunku pracy, ale wymierzy mu karę upomnienia, nagany, a nawet karę pieniężną za naruszenie przepisów BHP. W każdym razie pracownik musi wiedzieć, że alkohol w pracy skutkować może nawet rozwiązaniem stosunku pracy w trybie natychmiastowym.

Dyscyplinarka za alkohol w pracy

Co ważne, nie ma znaczenia, że pracodawca wręcza pracownikowi dyscyplinarkę nie posiadając stosownego wydruku z alkomatu. Sam fakt spożywania alkoholu na terenie pracy czy też sam fakt przebywania pod wpływem alkoholu pracodawca może stwierdzić nie tylko samym badaniem alkomatem, ale wszelkimi legalnymi dowodami – zeznaniami świadków, własną obserwacją itp. Jeśli do takiej sytuacji dochodzi, odsuwając pracownika od wykonywania pracy pracodawca albo osoba przez niego upoważniona (np. kadrowa) sporządza stosowną notatkę urzędową.

Podsumowując omawianie alkoholu w pracy należy jeszcze zwrócić uwagę na jedną ważną rzecz. Badanie alkomatem może mieć miejsce, jeśli pracodawca ma uzasadnione podejrzenia co do stanu nietrzeźwości pracownika. Ważne jest to, że podejrzenia te dotyczyć mogą jednego, konkretnego pracownika czy kilku pracowników, a nie co do zasady wszystkich osób zatrudnionych w zakładzie pracy. Stąd też pewne wątpliwości w praktyce budzi fakt przeprowadzania przez pracodawcę wyrywkowych kontroli trzeźwości pracowników. Oczywiście z punktu widzenia pracodawcy mogą one być uzasadnione, jeśli np. pracownicy pracują w warunkach, w których szczególnie podatni są na wypadki, np. w zakładach produkcyjnych. Nie ma jednak ku temu wyraźnego powodu. Pracownicy co prawda mogą na takie badania wyrazić zgodę, np. podpisując oświadczenie o zapoznaniu się z regulaminem pracy, który przewiduje takie wyrywkowe kontrole trzeźwości, należy jednak w miarę możliwość unikać tego typu sytuacji, mogą one bowiem narażać pracodawcę na naruszenie przepisu art. 11 kodeksu pracy i prowadzić do naruszania dóbr osobistych i godności pracowników, które pracodawca ma obowiązek szanować.