Co się należy pracownikowi za pracę w nadgodzinach, przypadających na porę nocną?

Co do zasady każdy pracodawca ma obowiązek wyznaczenia w zakładzie pracy pory nocnej (nawet, jeśli zatrudnieniu u niego pracownicy pracują w wyznaczonych godzinach, np. od 8.00 do 16.00 i nie zdarza się, aby pracowali w nocy). Zgodnie z art. 151(7) kodeksu pracy, pora nocna w zakładzie obejmuje przedział 8 godzin, przypadający na godziny między 21.00 a 7.00 następnego dnia. Pracodawca może zatem określić, iż w jego zakładzie pracy pora nocna obejmuje godziny od 21.00 do 5.00, 22.00 do 6.00, 23.00 do 7.00 albo jeszcze inaczej, byle się zmieścił w wyznaczonych kodeksem pracy godzinach. Jeśli pracodawca tej pory nocnej w zakładzie nie wyznaczy, obowiązuje ona przez pełne 10 godzin, czyli od 21.00 do 7.00 następnego dnia. A to ma znaczenie, szczególnie w kontekście dodatkowych składników wynagrodzenia, jakie należą się pracownikowi z tytułu pracy w porze nocnej.

Praca w porze nocnej – na co może liczyć pracownik?

Za pracę w nocy należeć się może pracownikowi jeden albo dwa dodatki. Wszystko zależy od tego, czy praca w porze nocnej wykonywana była w normalnych godzinach pracy pracownika (np. pracownik miał w danym dniu zaplanowaną dniówkę na godziny od 22.00 do 6.00), czy też praca w porze nocnej była dla pracownika jednocześnie pracą w godzinach nadliczbowych. Omówmy sobie najpierw pierwszy przypadek, tzn. praca w porze nocnej to była „zwykła” praca pracownika w jego wyznaczonej w harmonogramie czasu pracy dniówce.

W takim wypadku, stosownie do art. 151(8) kodeksu pracy za pracę w nocy pracownikowi należy się specjalny dodatek do wynagrodzenia – dodatek za pracę w porze nocnej. Dodatek ten co do zasady naliczany jest od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy czym oczywiście jeśli pracodawca przyjmie takie zasady w swoim zakładzie pracy, to dodatek za pracę w porze nocnej można naliczać od pensji zasadniczej pracownika, o ile jest ona co najmniej równa pensji minimalnej. Dodatek ten, zgodnie z powołanym przepisem, wynosi stawki godzinowej. Od razu zauważyć można, iż jego wysokość będzie się różnić w zależności od miesiąca pracy, miesiące różnią się bowiem ilością dni roboczych, a co za tym idzie, ilością godzin do przepracowania. Pokażmy to na konkretnym przykładzie.

Przykład wyliczenia dodatków za pracę w porze nocnej

Pracownik pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, w godzinach od 8.00 do 16.00 albo (w wybrane dni) od 16.00 do 24.00. Pora nocna w zakładzie pracy ustalona jest w godzinach od 21.00 do 5.00 następnego dnia. Pracownik ma wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3000 zł. W miesiącu marcu 2018 roku pracownik przepracował w sumie w porze nocnej 12 godzin. Liczymy dodatek za pracę w porze nocnej:

12 * 2100 zł (pensja minimalna w 2018 roku) / 176 (godzin do przepracowania w marcu) = 28,64 zł

W sumie zatem za miesiąc marzec 2018 pracownik otrzyma 3000 zł tytułem wynagrodzenia zasadniczego oraz 28,64 zł tytułem pracy w porze nocnej.

Jak widzisz, nic trudnego, ważne jedynie, aby prawidłowo ustalić, które przepracowane przez pracownika godziny przypadały na porę nocną.

Teraz do powyższego przykładu „dorzucimy” jeszcze nadgodziny. Stosownie do art. 151 §1 kodeksu pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Jeśli zatem norma dobowa dla pracownika wynosi 8 godzin, a w danym dniu pracował on na polecenie pracodawcy np. 12 godzin, to te dodatkowe 4 godziny pracą są pracą w godzinach nadliczbowych, którą pracodawca musi odpowiednio zrekompensować – albo oddając pracownikowi czas wolny albo płacąc wynagrodzenie wraz ze stosownymi dodatkami.

Jeśli nadgodziny wynikają z przekroczenia normy dobowej, należy się za nie dodatek odpowiednio 50% za każdą godzinę pracy w nadgodzinach. Z kolei, jeśli wynikają one z przekroczenia normy średniotygodniowej, przypadają na niedzielę, święta albo właśnie porę nocną, należy się za nie wynagrodzenie z dodatkiem 100%. Pokażmy to znów na konkretnym przykładzie.

Pracownik pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, w godzinach od 8.00 do 16.00 albo w wybrane dni od 16.00 do 24.00. Pora nocna w zakładzie pracy ustalona została na godziny od 22.00 do 6.00 następnego dnia. W miesiącu lipcu 2018 roku pracownik przepracował cały obowiązujący go wymiar oraz dodatkowo w dni, w które pracował od godziny 16.00, zamiast do godziny 24.00 pracował do 02.00 w nocy. W ten sposób przepracował w godzinach nadliczbowych, przypadających na porę nocną, łącznie 10 godzin. Pensja zasadnicza pracownika wynosi 2500 zł.

W lipcu 2018 roku do przepracowania jest 176 godzin. Ustalamy dodatek za pracę w porze nocnej:

10 * 20% * 2100 zł/176 godzin = 23,86 zł

Teraz wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, za które pracodawca nie oddał pracownikowi czasu wolnego:

10 * 2500 zł/176 godzin + 10 * 100% * 2500 zł / 176 godzin = 284,09 zł

Łącznie zatem za miesiąc lipiec 2018 pracownik otrzyma kwotę 2500 zł tytułem wynagrodzenia zasadniczego, kwotę 23,86 zł tytułem dodatku za pracę w porze nocnej oraz kwotę 284,09 zł tytułem pracy w godzinach nadliczbowych.

Należy pamiętać, iż co do zasady za pracę w godzinach nadliczbowych (również tych, przypadających na porę nocną), pracodawca ma obowiązek oddać pracownikowi czas wolny. Jeśli to oddawanie czasu wolnego za nadgodziny odbywa się na wniosek pracownika, pracodawca oddaje mu tyle samo godzin, ile pracownik przepracował w nadgodzinach. Z kolei, jeśli pracownik nie składa wniosku o oddanie czasu wolnego za nadgodziny, a to oddawanie odbywa się z inicjatywy pracodawcy i we wskazane przez niego dni, pracodawca oddaje czas wolny w wymiarze o połowę większym niż przepracowana liczba nadgodzin (art. 151(2) §1 i §2 kodeksu pracy).

Gdyby w tym drugim przykładzie pracodawca oddawał pracownikowi czas wolny za nadgodziny nocne, to zwalnia się tym samym z obowiązku wypłacenia dodatku za te nadgodziny. Natomiast nadal musi pracownikowi wypłacić dodatek za pracę w porze nocnej. Dodatek ten nie jest bowiem w żaden sposób powiązany z dodatkiem za pracę w nadgodzinach.