Wczasy pod gruszą i świadczenia urlopowe – komu się należą i kiedy pracownik ma do nich prawo?

Stosownie do wyrażonej w art. 16 kodeksu pracy zasady, pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników. Formami realizacji tej zasady jest tworzenie zakładowych funduszów świadczeń socjalnych, ze środków których finansuje się różnego rodzaju świadczenia dla pracowników – zapomogi losowe i materialne, dofinansowania do wypoczynku, organizowanego we własnym zakresie, kursy językowe, wyjścia do obiektów kultury itp. Należy jednak pamiętać, iż nie każdy jednak pracodawca ma obowiązek tworzenia takiego funduszu – ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zwalnia z obowiązku tworzenia funduszu pracodawców, zatrudniających mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (poza jednostkami sfery budżetowej, które mają obowiązek tworzenia funduszu bez względu na liczbę zatrudnionych. Obowiązek tworzenia funduszu socjalnego mają również pracodawcy, zatrudniający co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, jeśli zakładowa organizacja związkowa złoży stosowny wniosek o utworzenie funduszu socjalnego). Nie każdy zatem pracownik może liczyć na wczasy pod gruszą, świadczenia urlopowe czy inne. Komu zatem wczasy pod gruszą i świadczenia urlopowe się należą, a także jakie warunki należy spełnić, aby je otrzymać? O tym w niniejszym artykule.

Wczasy pod gruszą i świadczenia urlopowe dla pracowników

Od razu należy wyraźnie podkreślić dwie kwestie – przede wszystkim świadczenia socjalne w zakładach pracy należą się co do zasady pracownikom, a więc osobom, pozostającym w stosunku pracy (plus byłym pracownikom – emerytom, a także członkom rodzin pracowników). Wyklucza to zatem możliwość, aby o wczasy pod gruszą czy inne świadczenia ubiegali się np. zleceniobiorcy – jako osoby zatrudnione w stosunku cywilnoprawnym, a nie w stosunku pracy, nie mają oni co do zasady prawa do kodeksowego urlopu wypoczynkowego, a i sama ustawa o zfśs wskazuje wprost, iż osoby uprawnione do korzystania z Funduszu to pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał, w regulaminie funduszu socjalnego prawo do korzystania z jego środków. Nawet jeśli regulamin zfśs przewiduje świadczenia dla zleceniobiorców, to akurat wczasy pod gruszą, jako świadczenie ściśle związane z urlopem wypoczynkowym, nie należy im się.

Wczasy pod gruszą czy świadczenie urlopowe wypłacają pracodawcy pracownikom raz w roku, przy czym warunkiem nabycia prawa do świadczenia urlopowego jest wykorzystanie w ciągłości urlopu wypoczynkowego w taki sposób, aby pracownik miał wolne od pracy co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Gdyby nawet okazało się, że pracownik dwukrotnie w ciągu roku korzystał z urlopu w taki sposób, że dwukrotnie miał co najmniej 14 dni wolnych, to świadczenie urlopowe czy wczasy pod gruszą i tak należy mu się tylko raz. Należy też pamiętać, że jeśli pracownik nie skorzysta w danym roku kalendarzowym z wczasów pod gruszą czy świadczenia urlopowego, to nie przechodzi ono na rok następny, a po prostu przepada.

Co do zasady świadczenia z funduszu socjalnego uzależnione są od sytuacji majątkowej i rodzinnej pracownika. Oznacza to, że wysokość świadczeń dla pracowników może być różna. Należy jednak pamiętać, iż do przyznania świadczenia urlopowego czy wczasów pod gruszą nie jest konieczne pozyskanie od pracownika zaświadczenia o dochodach. Jeśli w zakładzie pracy nie tworzy się funduszu socjalnego, a pracodawca wypłaca jedynie świadczenia urlopowe, to ich wysokość jest taka sama dla każdego pracownika (oczywiście proporcjonalnie do wymiaru etatu zatrudnienia).

Jeśli pracodawca nie ma obowiązku tworzenia funduszu socjalnego, może wypłacać pracownikom świadczenia urlopowe (zamiast tzw. wczasów pod gruszą). Natomiast jeśli pracodawca tworzy fundusz, to dofinansowanie do wypoczynku, organizowanego we własnym zakresie opiera się właśnie na tym świadczeniu, potocznie znanym jako „wczasy pod gruszą”. To dofinansowanie do wypoczynku, organizowanego we własnym zakresie, odbywa się na wniosek pracownika, złożony przed skorzystaniem z urlopu, a wypłacane jest najpóźniej na dzień przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego pracownika. Niektórzy pracodawcy wypłacają świadczenia urlopowe dopiero po zakończonym urlopie, wychodząc z założenia, że ponieważ zdarzają się przypadki skracania urlopów czy w ogóle rezygnacji z nich już po uzyskaniu wczasów pod gruszą czy świadczenia urlopowego, lepiej jest wypłacić je dopiero, gdy pracownik faktycznie wykorzystał te 14 urlopowych dni wolnych w ciągłości. Co do zasady jednak wczasy pod gruszą czy świadczenia urlopowe wypłaca się przed rozpoczęciem urlopu, a gdyby pracownik otrzymał to świadczenie, a potem jednak nie skorzystał z urlopu wypoczynkowego w wymaganym wymiarze, ma obowiązek zwrotu przyznanego świadczenia jako nienależnego.

Ile wynoszą wczasy pod gruszą czy świadczenie urlopowe?

Zgodnie z ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (art. 3 ust. 4) wysokość wczasów pod gruszą czy świadczenia urlopowego nie może przekroczyć tzw. corocznego odpisu na fundusz. W 2018 roku odpis podstawowy na fundusz wynosi 1185,66 zł dla pracownika, zatrudnionego na pełnym etacie, 592,83 zł dla pracownika na pół etatu itd. Dodać należy, iż jeśli pracownik pracuje w warunkach szczególnych lub wykonuje pracę o szczególnym charakterze, odpis jest większy i wynosi dla pełnego etatu 1580,89 zł. Z kolei dla pracownika młodocianego odpis w pierwszym roku nauki wynosi 158,09 zł, w drugim roku nauki 189,71 zł, a w trzecim roku nauki 221,32 zł.

Sama wysokość wczasów pod gruszą może być niższa. Wynika to z faktu, iż przepisy ustawy wskazują górną granicę tego świadczenia, jaką jest wysokość odpisu. Ponieważ jednak fundusz socjalny musi mieć środki również i na inne świadczenia (zapomogi, dofinansowania itp.), to z reguły wysokość wczasów pod gruszą jest niższa niż wysokość corocznego odpisu na fundusz (jest ona w praktyce unormowana w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych).

Nadmienić jeszcze należy, iż jeśli pracodawca nie ma obowiązku tworzenia funduszu socjalnego (zatrudnia mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty), to może również uwolnić się od obowiązku wypłacania świadczenia urlopowego. Wystarczy, że do końca stycznia danego roku poinformuje pracowników na piśmie, iż nie tworzy funduszu socjalnego ani nie wypłaca świadczeń urlopowych.

Więcej informacji na ten temat możesz uzyskać w naszym szkoleniu: Fundusz socjalny szkolenie – jest to szkolenie online, po ukończeniu którego uzyskujesz drukowany certyfikat i zaświadczenie na druku MEN. Szkolenie to kompleksowo omawia tematykę funduszy socjalnych, świadczeń urlopowych czy w ogóle działalności socjalnej pracodawcy. Szkolenie zawiera, oprócz szeregu praktycznych informacji i porad, również wszelkie niezbędne wzory pism, dokumentów, regulaminów itp., które możesz pobrać i wykorzystywać w swojej codziennej pracy.