Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego

Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego udzielany jest na nieco innych zasadach niż urlop wypoczynkowy pracowników „dorosłych”. O ile jeden i drugi regulują przepisy kodeksu pracy, tak podstawowa różnica między urlopem wypoczynkowym pracownika młodocianego, zatrudnionego np. w celu przygotowania zawodowego, a urlopem wypoczynkowym pracowników w tradycyjnym stosunku pracy dotyczy przede wszystkim zasad nabywania prawa do samego urlopu oraz jego wymiaru. Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego potrafi w praktyce kadrowej stworzyć sporo problemów, omówmy zatem szczegółowo to zagadnienie.

Zatrudnianie młodocianych bywa dla pracodawców korzystne – stosunkowo niewielkim kosztem mają pracownika, który nadaje się do wykonywania prostych prac, niewymagających szczególnych kwalifikacji. Nie w każdym zakładzie pracy można zatrudniać pracownika młodocianego i nie do każdego rodzaju pracy. Zatrudnianie młodocianych jest dość rygorystycznie obwarowane przepisami, dotyczącymi bezpieczeństwa młodocianego.

Obecnie minimalny wiek pracownika młodocianego to 15 lat, a zatrudnia się ich najczęściej w celu przygotowania zawodowego. Zatrudnienie młodocianego ma przysparzać korzyści obu stronom – pracodawcy daje „tanią siłę roboczą”, ale dla młodocianego ma być formą przyuczenia do zawodu i zdobycia kwalifikacji zawodowych.

Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego – zasady

Stosownie do przepisu art. 205 §1 kodeksu pracy prawo do pierwszego urlopu w wymiarze 12 dni roboczych pracownik młodociany nabywa z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy. Pracownik „dorosły” w roku podjęcia pracy po raz pierwszy nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego już z upływem miesiąca pracy, w wymiarze odpowiednio 20 albo 26 dni, pracownik młodociany na swój pierwszy urlop musi poczekać te 6 miesięcy. Możliwe jest jednak udzielenie mu urlopu niejako zaliczkowo, zanim jeszcze minie te 6 miesięcy zatrudnienia.

Zgodnie z art. 205 §3 kodeksu pracy młodocianemu należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych, jeśli uczęszcza on do szkoły. Gdyby zdarzyła się sytuacja, że pracownik młodociany został zatrudniony w takim terminie, że do ferii szkolnych nie minęło jeszcze 6 miesięcy pracy i nie nabył prawa do urlopu, można mu tego urlopu udzielić zaliczkowo właśnie w okresie ferii szkolnych.

Ten urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego udzielany jest zaliczkowo jedynie na wniosek młodocianego. Przepis art. 205 §3 kodeksu pracy wskazuje wprost, że ten urlop zaliczkowy udzielany jest jedynie na wniosek pracownika młodocianego – pracodawca nie może pracownika młodocianego „zmusić” do urlopu w okresie ferii.

Udzielenie urlopu zaliczkowo pracownikowi młodocianemu ma na celu umożliwienie mu odpoczynku w ferie (czy w wakacje – przepisy nie posługują się pojęciem wakacji, ale przez słowo ferie należy rozumieć zarówno ferie zimowe, jak i wakacje – ferie letnie).

Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do 26 dni urlopu. Może się zatem okazać, że w danym roku ma on do wykorzystania 12 + 26 = 38 dni urlopu. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego w ogóle nie był udzielany, pomimo tego, że pracownik młodociany nabył do niego prawo, a potem, po upływie roku od dnia zatrudnienia nabył on prawo do 26 dni urlopu.

Pracownicy młodociani mają prawo do wyższego urlopu bez względu na to, czy zostali zatrudnieni na podstawie zwykłej umowy o pracę czy umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Natomiast w roku kalendarzowym, w którym pracownik młodociany kończy 18 rok życia, jego wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika młodocianego ulega obniżeniu do 20 dni, jeśli prawo do tego urlopu pracownik młodociany nabył przed ukończeniem 18 roku życia.

W praktyce zatem – pracownik młodociany po 6 miesiącach od podjęcia pierwszej pracy ma prawo do 12 dni urlopu wypoczynkowego, z upływem roku ma prawo do 26 dni urlopu, a w roku kalendarzowym, w którym ten pracownik młodociany kończy 18 rok życia, wymiar należnego mu urlopu to 20 dni.

Na czas ferii pracodawca może udzielić pracownikowi młodocianemu urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Co do zasady okres urlopu bezpłatnego w przypadku „dorosłego” pracownika zawiesza funkcjonowanie stosunku pracy, a więc nie wlicza się do stażu, od którego zależą uprawnienia pracownicze, z pracownikami młodocianymi jest jednak inaczej – nie mogą oni stracić na swoich uprawnieniach pracowniczych w przyszłości z powodu korzystania z urlopu bezpłatnego.

Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego – udzielanie

Urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego regulowany jest przepisami działu siódmego kodeksu pracy w tym zakresie, w jakim nie został uregulowany przepisami szczególnymi, dotyczącymi właśnie młodocianych. Oznacza to, że jeśli pracownik młodociany podejmuje kolejną pracę w następnych miesiącach czy latach, do stażu urlopowego zalicza mu się wszystkie okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy między nimi.

Należy pamiętać, że po roku pracy młodociany ma prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. No i może się zdarzyć sytuacja, w której pracownik młodociany kończy w danym roku 18 lat, ale ten rok pracy minął mu zanim jeszcze ukończył 18 rok życia. Wówczas nabywa on prawo do 26 dni urlopu. Gdyby natomiast rok pracy upłynął już po ukończeniu przez młodocianego 26 roku życia, wówczas ten urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego to 20 dni.

Przy udzielaniu urlopu wypoczynkowego pracownikom młodocianym obowiązują zasady ogólne, a więc urlopów udziela się w terminie uzgodnionym z pracownikiem młodocianym, choroba pracownika młodocianego przerywa urlop, jeśli zdążył już rozpocząć korzystanie z tego urlopu. Z kolei jeśli niezdolność do pracy spowodowana chorobą powstała jeszcze przed rozpoczęciem korzystania z urlopu i pokrywa się w całości czy części z planowanym okresem urlopu wypoczynkowego, urlop zostaje przesunięty na inny termin.

Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego

Oczywiście w przypadku rozwiązania umowy z pracownikiem młodocianym, jeśli na dzień zakończenia stosunku pracy ma on jeszcze prawo do urlopu wypoczynkowego, za ten urlop wypoczynkowy, którego młodociany nie zdąży już wykorzystać, należy naliczyć i wypłacić ekwiwalent.

Ekwiwalent za urlop pracownika młodocianego liczy się na takich samych zasadach, jak dla pracowników „dorosłych”. A zatem należy najpierw ustalić jego podstawę, podzielić ją przez współczynnik ekwiwalentowi na dany rok, następnie przez 8, a otrzymany wynik pomnożyć przez liczbę godzin należnego pracownikowi młodocianemu urlopu wypoczynkowego.

Wynagrodzenie pracownika młodocianego ustalane jest ustawowo. Za III kwartał 2020 roku wynagrodzenie pracownika młodocianego wynosi odpowiednio:

W pierwszym roku nauki 251,22 zł brutto

W drugim roku nauki 301,47 zł brutto

W trzecim roku nauki 351,71 zł brutto

Z reguły pracownik młodociany nie ma prawa do zmiennych składników wynagrodzenia, a więc zgodnie z przepisami rozporządzenia urlopowego licząc ekwiwalent za urlop młodocianego należy ustalić wynagrodzenie należne z miesiąca nabycia prawa do ekwiwalentu.

Załóżmy, że na dzień 30 września 2020 – dzień rozwiązania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego młodociany będący w 3 roku nauki miał jeszcze 3 dni urlopu wypoczynkowego do wykorzystania. Współczynnik ekwiwalentowi na rok 2020 wynosi 21,08. Obliczenia są następujące:

351,71 zł / 20,92 = 16,81 zł

16,81 zł / 8 = 2,10 zł

2,10 zł * 3 dni * 8 godzin = 50,40 zł

Jest to oczywiście kwota brutto. W praktyce z kwoty tej nalicza się jedynie ubezpieczenia społeczne – młodociany korzysta z ulgi Zerowy PIT dla młodych, a składka zdrowotna ograniczana jest do hipotetycznej wysokości zaliczki na podatek, która i tak byłaby zerowa ze względu na niskie wynagrodzenie.

Podsumowując: urlop wypoczynkowy pracownika młodocianego to 12 dni po 6 miesiącach od podjęcia pierwszej pracy i 26 dni po roku, czyli po roku pracownik młodociany może mieć nawet 38 dni urlopu. Gdyby jednak okazało się, że ten rok pracy mija po ukończeniu przez młodocianego 18 roku życia, urlop zostaje obniżony do 20 dni.

Urlopu wypoczynkowego udziela się młodocianym w terminach z nimi uzgodnionych, a jeśli na dzień rozwiązania umowy pracownik młodociany ma jeszcze jakąś pulę urlopu, której już nie zdąży wykorzystać, należy za ten urlop naliczyć i wypłacić ekwiwalent.

Na zakończenie dodać należy, iż rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem młodocianym możliwe jest jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. niewypełniania przez młodocianego obowiązków pomimo stosowania środków wychowawczych, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej dalsze zatrudnianie młodocianych czy też wobec stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa się przygotowanie zawodowe.

Młodocianych obowiązują również pewne ograniczenia w zakresie czasu pracy. Normy czasu pracy pracownika młodocianego zostały wskazane w art. 202 kodeksu pracy, z kolei zakazy pracy młodocianego w porze nocnej, w nadgodzinach i odpoczynek dobowy i tygodniowy pracownika młodocianego wskazane zostały w art. 203 kodeksu pracy.