Prawo do zasiłku opiekuńczego, gdy rodzice pracują na zmianę

Stosownie do art. 32 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej potocznie ustawą zasiłkową, prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

1. a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2016 r. poz. 157 oraz z 2017 r. poz. 60), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
2. b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
3. c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3) innym chorym członkiem rodziny.

Podkreślić należy, iż do członków rodziny zalicza się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki, a za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego i jego małżonka, dzieci przysposobione, dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie.

Co do zasady zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie, która opiekuje się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, przy czym zasiłek opiekuńczy nie należy się, jeśli istnieje możliwość sprawowania tej opieki przez inną osobę. Nie dotyczy to sytuacji, w której opieka sprawowana jest nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2 – wówczas nawet obecność drugiej osoby, która mogłaby sprawować osobistą opiekę, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku opiekuńczego.

Obecność drugiego z domowników, który mógłby sprawować bezpośrednią osobistą opiekę nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny jest negatywną przesłanką do przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego. Sam zasiłek opiekuńczy z kolei przysługuje za okres 14 dni w roku kalendarzowym albo 60 dni, jeśli opieka sprawowana jest nad dzieckiem.

Co bardzo ważne, zasiłek opiekuńczy przysługuje zarówno za opiekę, sprawowaną w dni robocze, jak i w dni wolne od pracy, przy czym w przypadku sprawowania opieki w dni wolne od pracy nie ma tu wpływu na prawo do zasiłku opiekuńczego obecność innych domowników.

Praca zmianowa a prawo do zasiłku opiekuńczego

W praktyce pojawiają się wątpliwości czy zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w sytuacji, w której co prawda w domu znajduje się inna osoba, ale nie może ona sprawować opieki, gdyż odpoczywa (śpi) po nocnej zmianie. Kwestię tę wyjaśnił Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który wskazał wprost, iż pracownik odpoczywający po pracy na nocnej zmianie nie jest uważany za członka rodziny, pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym i mogącego zapewnić opiekę. W praktyce zatem, jeśli np. pracownica od rana opiekuje się dzieckiem, a jej mąż śpi w drugim pokoju po nocnej zmianie, to za ten dzień zachowuje ona prawo do zasiłku opiekuńczego.