Opieka nad chorym członkiem rodziny i zasiłek opiekuńczy

Stosownie do przepisu art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej w praktyce płacowej ustawą zasiłkową) pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego za czas opieki nad chorym członkiem rodziny (innym niż dziecko do 14 roku życia). Nie jest jednak tak, że ten zasiłek opiekuńczy przysługuje za cały czas trwania opieki nad chorym członkiem rodziny – zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny powyżej 14 roku życia jedynie za czas do 14 dni w roku kalendarzowym. Jeśli opieka sprawowana jest w danym roku zarówno nad chorym dzieckiem do 14 roku życia, jak i innym członkiem rodziny, łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego nie może przekroczyć 60 dni w roku.

Zasiłek opiekuńczy nie zawsze za cały okres opieki nad chorym członkiem rodziny

Aby nabyć prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym „dorosłym” członkiem rodziny, pracownik musi złożyć druk Z15-B. W tym druku wskazuje, za jaki okres w danym roku kalendarzowym wypłacono mu już zasiłek opiekuńczy. Może się bowiem okazać, że pracownik w trakcie roku kalendarzowego zmienia pracodawcę, a te 14 dni opieki nad chorym członkiem rodziny z prawem do zasiłku opiekuńczego, o których mowa w powołanym powyżej przepisie, przysługują za cały rok kalendarzowy bez względu na to, u ilu pracodawców w tym roku pracownik pracował.

Przykładowo, jeśli w okresie od 1 stycznia do 31 lipca pracownik pozostawał w zatrudnieniu u pracodawcy X, a w tym okresie wykorzystał np. 10 opieki nad chorą matką, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym i którą opiekował się osobiście, a za ten czas otrzymał zasiłek opiekuńczy, a następnie od 1 września zatrudnił się u pracodawcy Y i znów korzystał ze zwolnienia lekarskiego na chorego członka rodziny przez okres 14 dni, to zasiłek opiekuńczy będzie mu przysługiwał jedynie za 4 dni – samo zwolnienie lekarskie na chorego członka rodziny może trwać dłużej, ale zasiłek opiekuńczy będzie należał się jedynie za te 4 dni, bo u poprzedniego pracodawcy pracownik „wykorzystał już” 10 dni opieki z prawem do zasiłku. Samo zwolnienie lekarskie może być wystawione na dłuższy niż 14 dni okres czasu, ale zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał jedynie za te 14 dni (chyba, że opieka jest sprawowana nad dzieckiem w wieku do lat 8 w przypadkach, wskazanych w art. 32 ust. 1 ustawy zasiłkowej albo chorym dzieckiem w wieku do lat 14).

Co ważne, ten limit 14 dni opieki nad chorym członkiem rodziny z prawem do zasiłku opiekuńczego nie jest zależny od ilości chorych członków rodziny, którymi w trakcie roku opiekuje się pracownik. Nie ma tu znaczenia, że np. najpierw opiekował się chorą matką a potem chorym ojcem. Te 14 dni nie jest liczone od nowa. Limit opieki nad zdrowym dzieckiem od lat 8, chorym dzieckiem do lat 14 czy chorym dorosłym członkiem rodziny (w tym dzieckiem powyżej 14 lat) obowiązuje niezależnie od liczby członków rodziny, którzy mają prawo do skorzystania z takiej opieki z prawem do zasiłku. Jeśli np. siostra czy brat pracownika korzystali już z opieki nad chorą matką np. przez 10 dni, to pracownik, opiekując się chorym ojcem, ma prawo jeszcze do 4 dni opieki z zasiłkiem opiekuńczym.

Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy. Zgodnie z przepisem art. 36 ustawy zasiłkowej, podstawą zasiłku jest średnie wynagrodzenie pracownika z okresu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia zwolnienia lekarskiego na dziecko czy chorego członka rodziny. Jeśli pracownik jest zatrudniony krócej, podstawę ustala się ze średniej z pełnych miesięcy zatrudnienia. Do podstawy tej nie wlicza się składników wynagrodzenia, od których nie jest naliczana składka na ubezpieczenie chorobowe oraz tych, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku. Zasiłek wypłaca się w wysokości 1/30 podstawy za każdy dzień nieobecności, za który zasiłek opiekuńczy przysługuje.

Może się okazać, że np. pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim na dziecko przez 3 tygodnie, z czego jedynie za 14 dni należeć mu się będzie zasiłek opiekuńczy. Za pozostałe dni nie otrzyma on wynagrodzenia ani zasiłku. Jest to nieobecność usprawiedliwiona niepłatna.