Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym a ZUS

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym to jedna z form podjęcia pracy zarobkowej, o której mowa w art. 186(2) §1 kodeksu pracy. Stosownie do powołanego przepisu w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W praktyce zatem umowa zlecenia na urlopie wychowawczy jest dopuszczalna, a zawarcie umowy zlecenia przez pracownicę korzystającą z urlopu wychowawczego jest możliwe zarówno ze swoim macierzystym pracodawcą (tym, u którego pracownica korzysta z urlopu wychowawczego), jak i innym podmiotem.

W praktyce kadrowej pewne wątpliwości budzi to, jak wygląda kwestia umowy zlecenia na urlopie wychowawczym a ZUS – czy pracownica podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym, jeśli ta umowa zlecenia została zawarta z własnym pracodawcą, czy w ogóle podlega ubezpieczeniom społecznym, jeśli podstawa składek na wychowawczym jest równa co najmniej pensji minimalnej itp. A może umowa zlecenia na urlopie wychowawczym ma taki skutek, że urlop wychowawczy przestaje być tytułem do ubezpieczenia, a składki naliczane są jedynie z tej umowy zlecenia?

Przybliżmy zatem temat: umowa zlecenia na urlopie wychowawczym a ZUS – najpierw ogólnie, kiedy i jak dopuszczalna jest umowa zlecenia w czasie wychowawczego i jak powinna być realizowana, a potem już szczegółowo o składkach ZUS od umowy zlecenia na wychowawczym.

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym – najważniejsze zasady

Od razu jedna ważna uwaga – podejmowanie dodatkowego zatrudnienia czy jakiejkolwiek aktywności zarobkowej w czasie urlopu wychowawczego nie może przeszkadzać celowi, w jakim urlopu tego się udziela – wychowywaniu dziecka. Powołany powyżej przepis art. 186(2) §1 kodeksu pracy wyraźnie podkreśla, że łączenie urlopu wychowawczego z pracą, w tym pracą na umowie zlecenia, jest dopuszczalne, o ile nie wyłącza możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W praktyce zatem umowa zlecenia na urlopie wychowawczym nie powinna przewidywać pracy w jakimś większym wymiarze godzinowym. Jeśli umowa zlecenia na urlopie wychowawczym przewiduje np. wykonywanie obowiązków przez kilka czy kilkanaście godzin tygodniowo, to pracownica z pewnością będzie w stanie zorganizować to łączenie urlopu wychowawczego z pracą na zleceniu tak, aby to zlecenie nie kolidowało i nie utrudniało sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Specjalista do spraw kadr i płac – szkolenie online z certyfikatem i zaświadczeniem MEN

Przykładowo, umowa zlecenia na urlopie wychowawczym będzie przewidywać prace czy zadania, które pracownica może realizować w domu, bez konieczności przemieszczania się i pozostawiania dziecka bez swojej osobistej opieki. W takim wypadku umowa zlecenia na urlopie wychowawczym nie budzi żadnych wątpliwości praktycznych, a przede wszystkim nie grozi tu sytuacja w której pracodawca uznaje, że pracownica zaprzestała opieki nad dzieckiem i nakazuje jej przerwanie urlopu wychowawczego i powrót do pracy.

Należy tu bowiem mieć na względzie regulację art. 186(2) §2 kodeksu pracy – w razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym, realizowana w takim wymiarze godzinowym, który de facto uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem powoduje już niebezpieczeństwo uznania przez pracodawcę udzielającego urlopu wychowawczego, że pracownica trwale zaprzestała opieki nad dzieckiem i w konsekwencji odwołanie jej z tego urlopu wychowawczego.

Jeżeli wskutek podjęcia zatrudnienia pracownica trwale przestanie sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem, co może się zdarzyć podczas łączenia pracy na zleceniu z korzystaniem z wychowawczego, możliwe jest odwołanie jej z urlopu wychowawczego.

Kurs Uprawnienia rodzicielskie pracowników – szkolenie online

Zupełnie inaczej sprawa wygląda, jeśli ta umowa zlecenia na urlopie wychowawczym przewiduje pracę po kilka czy kilkanaście godzin tygodniowo. W takim wypadku jest ona dopuszczalna i „bezpieczna”. Szczególnie, jeśli jest to umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą, tym, u którego pracownica korzysta z urlopu wychowawczego.

Przepisy kodeksu pracy przewidują możliwość łączenia urlopu wychowawczego z pracą na zleceniu, czy jakąkolwiek działalnością, ale pracownica podejmująca taką aktywność musi mieć cały czas w polu widzenia to, w jakim celu udziela się urlopu wychowawczego. Pracodawca udziela go, aby pracownica mogła sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem. Jeśli umowa zlecenia na urlopie wychowawczym uniemożliwia albo mocno utrudnia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca może nakazać pracownicy przerwanie urlopu wychowawczego i powrót do pracy.

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym a składki ZUS od wynagrodzenia z tej umowy

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tak jednak będzie, jeśli urlop wychowawczy nie jest łączony z aktywnością zarobkową.

Jak wynika bowiem z art. 9 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby przebywające na urlopie wychowawczym podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym pod warunkiem, że nie posiadają innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty.

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym jest osobnym tytułem do ubezpieczeń. Mając na uwadze powyższe, jeśli pracownica zawiera umowę zlecenia na urlopie wychowawczym z innym pracodawcą, musi poinformować swojego macierzystego pracodawcę o fakcie podjęcia pracy na zleceniu w czasie urlopu wychowawczego.

Samo przebywanie na urlopie wychowawczym jest tytułem do objęcia pracownicy ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, jeśli w tym czasie nie ma ona innego tytułu do ubezpieczeń – nie pracuje na etacie, na zleceniu, nie prowadzi własnej działalności itp.

Jeżeli natomiast pracownica przebywająca na urlopie wychowawczym podejmie pracę, w tym na zleceniu, czy podejmie pozarolniczą działalność gospodarczą (np. „otworzy” swoją firmę jednoosobową), będzie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń z dodatkowego tytułu powstałego poza urlopem wychowawczym. Urlop wychowawczy nie będzie już wówczas tytułem do ubezpieczenia, a będzie nim umowa zlecenia na urlopie wychowawczym, umowa o pracę na urlopie wychowawczym czy własna działalność na urlopie wychowawczym.

Mamy zatem taką sytuację. Pracodawca udziela pracownicy urlopu wychowawczego. Za czas tego urlopu podlega ona ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, a podstawą do składek (finansowanych z budżetu państwa – pracodawca nie płaci tych składek) stanowi średni miesięczny przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym rozpoczyna się urlop wychowawczy.

Zadeklarowana podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być wyższa od kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek oraz niższa, niż 75% minimalnego wynagrodzenia. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego i wynosi ona 620zł.

Pracodawca jako płatnik składek wysyła do ZUS formularz ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 121, wykazuje także pracownicę na formularzu RCA z kodem 1211. Natomiast jeśli pracownica podejmuje zatrudnienie na umowie zlecenia w czasie urlopu wychowawczego, to urlop wychowawczy nie będzie już tytułem do ubezpieczeń. Ona zostaje zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia, z kodem 0411, a pracodawca, u którego korzysta ona z urlopu wychowawczego, nie wysyła już deklaracji ZUS RCA z kodem 1211, a jedynie sam formularz ZUS RSA, wykazując ją jako osobę posiadającą inny tytuł do ubezpieczeń (kod 350).

Umowa zlecenia na urlopie wychowawczym powoduje to, że z tytułu urlopu wychowawczego pracownica nie podlega ubezpieczeniom w ogóle. Ma ona bowiem inny tytuł do ubezpieczenia – umowę zlecenia, a tu z kolei kwestię podlegania ubezpieczeniom ustala się na zasadach ogólnych.

Jeśli oprócz umowy zlecenia na urlopie wychowawczym pracownica ma inny tytuł do ubezpieczeń, z podstawą do składek emerytalnej i rentowej w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (np. gdzieś dodatkowo jeszcze pracuje na etacie i zarabia co najmniej pensję minimalną), to z tytułu zawartej umowy zlecenia podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Jeśli natomiast umowa zlecenia na urlopie wychowawczym jest dla pracownicy jedynym tytułem do ubezpieczeń, obowiązkowo naliczana jest składka emerytalna i rentowa oraz wypadkowa. Składka chorobowa jest dobrowolna. Obowiązkowa jest również składka zdrowotna.

Podsumowując – jeśli zostaje zawarta umowa zlecenia na urlopie wychowawczym, pracownica musi złożyć pracodawcy stosowne oświadczenie o tym, że taką umowę zawarła (jeśli zawiera ją z innym podmiotem niż macierzysty pracodawca). Na czas trwania tej umowy zlecenia na urlopie wychowawczym podlega ona ubezpieczeniom w ZUS z tytułu zawartej umowy zlecenia, a urlop wychowawczy nie jest wówczas tytułem do ubezpieczeń.

Pisaliśmy również tutaj:

Umowa zlecenia ze studentem do 26 roku życia

Zlecenie stawka godzinowa 2021

Pracownica na macierzyńskim a likwidacja zakładu pracy