Praca w wolną sobotę – jak oddać dzień wolny i rozliczyć nadgodziny

Praca w wolną sobotę, jeśli ta sobota jest dla pracownika dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, wymaga odpowiedniej rekompensaty. Zgodnie z przepisem art. 129 §1 kodeksu pracy pracownik ma pracować przeciętnie 5 dni w tygodniu. Sobota, która nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy, jest tym dniem wolnym z tytułu właśnie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Oczywiście tym dniem wolnym może być inny dzień – równie dobrze pracownik może pracować od wtorku do soboty, a dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy jest dla niego poniedziałek.

Praca w wolną sobotę jest pracą pozarozkładową. Co do zasady pracodawca (z pewnymi wyjątkami) ma obowiązek planować czas pracy z góry, a stworzony harmonogram – grafik czasu pracy udostępnić pracownikowi na co najmniej tydzień przed rozpoczęciem okresu, na jaki ten grafik został opracowany (art. 129 §3 kodeksu pracy).

Jeśli pracownik jest zatrudniony np. w podstawowym systemie czasu pracy, pracuje od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00 – 16.00, a godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy wynikają np. z regulaminu pracy czy obwieszczenia, to pracodawca nie musi projektować grafików, ale praca w wolną sobotę nie powinna być z góry zakładana.

Praca w wolną sobotę i dzień wolny za pracę w wolną sobotę

Taka praca w wolną sobotę jest pracą pozarozkładową, która jest dopuszczalna w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia, środowiska, w razie konieczności usunięcia awarii czy ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

Przykładowo pracownik, który normalnie pracuje od poniedziałku do piątku musiał stawić się w zakładzie pracy i wykonywać pracę w wolną sobotę, bowiem w tym dniu do zakładu pracy przyszedł transport, który ten pracownik musiał obsłużyć. Ponieważ nie dało się tego transportu zorganizować w innym niż sobota dniu, wystąpił tu szczególne potrzeby pracodawcy uzasadniające pracę pracownika w wolną sobotę.

A ponieważ pracownik musiał przyjść do pracy i wykonywać pracę w sobotę – dniu wolnym od pracy, to ta praca w wolną sobotę musi zostać odpowiednio zrekompensowana. W pierwszej kolejności pracownikowi należy się dzień wolny za pracę w sobotę. Od razu należy zwrócić uwagę na jedną ważną rzecz – pracownikowi należy się cały dzień wolny za pracę w sobotę, bez względu na to, ile godzin pracownik w tę sobotę pracował. Choćby przyszedł do pracy w sobotę na jedną godzinę, pracodawca musi mu oddać za to cały dzień wolny. Dlaczego?

Powyższe wynika wprost z przepisu art. 151(3) kodeksu pracy pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 (czyli akcja ratownicza szczególne potrzeby pracodawcy itp. wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.

Powołany przepis mówi jasno – za pracę w sobotę czy innym dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy przysługuje dzień wolny, a nie czas wolny. A zatem należy oddać dzień wolny za pracę w sobotę bez względu na to, przez jaki czas ta praca w sobotę była wykonywana.

Należy pamiętać o jeszcze jednej rzeczy. Norma dobowa czasu pracy wynosi 8 godzin. Zawsze 8 godzin, bez względu na to, w jakim wymiarze czasu pracy pracuje pracownik, w jakim systemie czasu pracy itp. A przecież może się okazać, że praca w wolną sobotę wykonywana była w wymiarze większym niż 8 godzin. Przykładowo pracownik przyszedł do pracy w sobotę i pracował 12 godzin, choć normalnie pracuje od poniedziałku do piątku po 8 godzin.

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, należy mu się dzień wolny za pracę w sobotę. Tyle, że ten oddawany dzień wolny za pracę w sobotę to 8 godzin pracy mniej, a tymczasem pracownik w sobotę pracował 12 godzin. Czy coś jeszcze oprócz dnia wolnego należy mu się?

Dzień wolny za święto w sobotę a nadgodziny za pracę w sobotę

Praca w wolną sobotę rekompensowana jest dniem wolnym, którego pracodawca musi pracownikowi udzielić do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli ta praca w wolną sobotę przekraczała normę dobową, to oprócz oddania pracownikowi dnia wolnego pracodawca powinien jeszcze tę nadwyżkę ponad normę dobową rozliczyć jako pracę w nadgodzinach i albo oddać za nią czas wolny albo wypłacić wynagrodzenie wraz ze stosownymi dodatkami.

Przykładowo – pracownik pracował w sobotę w godzinach od 8.00 do 10.00. Pracodawca oddaje mu za to cały dzień wolny za pracę w sobotę. Drugi pracownik pracował w godzinach od 8.00 do 18.00. Pracodawca oddaje mu za to cały dzień wolny za pracę w sobotę oraz dodatkowo nadwyżkę ponad normę dobową 8 godzin rozlicza jako nadgodziny.

Powstaje pytanie, jakie dodatki za nadgodziny należą się za tę pracę w sobotę. Sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Jednocześnie zgodnie z art. 151(1) §1 ust. 1 kodeksu pracy dodatki za nadgodziny 100% należą się za nadgodziny przypadające na noc, niedzielę, święto, dzień wolny od pracy udzielony w zamian za pracę w niedzielę czy święto, a także z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej.

A ponieważ sobota nie została wymieniona w tym przepisie (czy w ogóle dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy), to za te 2 godziny ekstra przepracowane w sobotę ponad te 8, za które pracownik dostaje dzień wolny za pracę w sobotę, należy się wynagrodzenie z dodatkami za nadgodziny 50%.

Może się też okazać, że chociaż praca w wolną sobotę miała miejsce i została odpowiednio oznaczona w ewidencji czasu pracy, to dzień wolny za pracę w sobotę nie mógł pracownikowi zostać oddany, gdyż np. pracownik rozchorował się i był niezdolny do pracy do końca okresu rozliczeniowego. W takim przypadku – jeśli nie da się oddać dnia wolnego – należy te nieoddane godziny rozliczyć jako nadgodziny z dodatkiem 100% z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej.

O oddawaniu dnia wolnego za święto w sobotę pisaliśmy na naszym drugim blogu tutaj: dzień wolny za święto w sobotę. Zapraszamy do lektury.