Ochrona przedemerytalna przed wypowiedzeniem umowy o pracę

Stosownie do art. 39 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Od razu zaznaczyć należy, iż przepis mówi wyraźnie o tym, że zabronione jest samo wypowiedzenie w okresie ochronnym przed emeryturą. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby wypowiedzieć umowę pracownikowi, zanim osiągnie on wiek, uprawniający go do ochrony przed wypowiedzeniem umowy, gdyby samo rozwiązanie się umowy (upływ okresu wypowiedzenia) nastąpił już w okresie ochronnym.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku sygn. I PKN 643/98 pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę pracownikowi tuż przed osiągnięciem przez niego wieku przedemerytalnego, nawet gdy ten wiek ukończy on już w trakcie okresu wypowiedzenia.

Przykładowo, jeśli pracownik z dniem 10 października 2017 roku osiągnie wiek ochronny (będzie mu brakowało mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego), a pracodawca wypowie mu umowę o pracę w dniu 1 października, to takie wypowiedzenie jest dozwolone nawet pomimo faktu, iż okres wypowiedzenia zakończy swój bieg w chwili, w której pracownik będzie już podlegał ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Samo wypowiedzenie miało bowiem miejsce jeszcze zanim ta ochrona przedemerytalna zaczęła obowiązywać.

4 lata do emerytury – zakaz wypowiadania umowy o pracę przez pracodawcę

Należy jednak pamiętać, iż niezgodne z prawem będzie wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym w sytuacji, gdy upływ okresu wypowiedzenia, a więc rozwiązanie się umowy o pracę, będzie miało miejsce już po ustaniu ochrony, a więc po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego. Przepis bowiem zawiera wyraźny zakaz wypowiadania umowy w okresie ochrony przedemerytalnej i nie ma znaczenia, czy po dokonaniu takiego wypowiedzenia umowa o pracę rozwiąże się jeszcze w czasie ochrony przedemerytalnej, czy już po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego. Taki pogląd potwierdził Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 19 maja 1992 roku sygn. I PRN 19/92).

Pracownicy w wieku przedemerytalnym podlegają ochronie przed wypowiedzeniem im umowy o pracę w okresie 4 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Decydujące znaczenie ma tu zatem ustalenie, kiedy dany pracownik osiąga wiek emerytalny. Od dnia 1 października 2017 roku zmieniają się zasady i tzw. powszechny wiek emerytalny będzie wynosić 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (przed zmianą przepisów jest to 67 lat dla obu płci).

Wejście w życie nowelizacji, przywracającej poprzedni wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) powoduje niejako podział pracowników na kategorie – tych, którzy są objęci ochroną przedemerytalną w dniu wejścia w życie nowych przepisów (a więc w dniu 1 października 2017 roku), tych, którzy nie są objęci ochroną przedemerytalną, ale wiek emerytalny osiągną przed upływem 4 lat od dnia zmiany przepisów (od dnia 1 października 2017 roku). W pierwszym przypadku, jeśli na dzień 1 października 2017 roku pracownik jest już objęty ochroną przedemerytalną przed wypowiedzeniem umowy o pracę, to nadal będzie on podlegał tej ochronie aż do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego przed zmianą przepisów.

Należy jeszcze nadmienić, iż wypowiedzenie umowy o pracę, wręczone pracownikowi w wieku przedemerytalnym i podlegającemu ochronie w rozumieniu przepisu art. 39 kodeksu pracy, jest skuteczne, ale wadliwe. Oznacza to, iż pracownik może się od niego odwołać do sądu pracy. Na odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę pracownik ma obecnie 21 dni od dnia wręczenia mu wypowiedzenia. Natomiast jeśli pracownik do sądu pracy się nie odwoła, wypowiedzenie to będzie skuteczne w tym sensie, że swój bieg rozpocznie i zakończy okres wypowiedzenia i umowa o pracę rozwiąże się. Należy jednak nadmienić, iż takie działanie pracodawcy (wręczenie wypowiedzenia pracownikowi w wieku ochronnym przed emeryturą) może zostać zakwestionowane w razie ewentualnej kontroli Inspekcji Pracy.

Ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę ze względu na brakujące 4 lata do emerytury

Należy zwrócić uwagę na bardzo ważną rzecz. Opisywana w niniejszym artykule ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego nie ma zastosowania w przypadku, gdy wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym następuje z przyczyn nieleżących po stronie pracownika – likwidacja lub upadłość zakładu pracy, jak również w przypadku przyznania pracownikowi renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jeśli przed zmianą przepisów w dniu 1 października 2017 roku pracownica osiągnęłaby wiek emerytalny np. w dniu 23 września 2024 roku, a po zmianie przepisów i obniżeniu powszechnego wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn będzie ona mogła przejść na emeryturę z dniem 21 maja 2021 roku, to okres ochronny dla niej, zgodnie z przepisami przejściowymi, rozpoczyna się nie 21 maja 2017 roku, ale dopiero w dniu 1 października 2017 roku. W dniu wejścia w życie przepisów nie będzie ona bowiem chroniona przed wypowiedzeniem jej umowy o pracę, ale osiągnie ona nowy wiek emerytalny już po nowelizacji przepisów z dniem 1 października 2017 roku, a więc ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę przysługuje jej w ciągu 4 lat, licząc od dnia 1 października 2017 roku.

Z dniem przejścia na emeryturę pracownikowi przysługuje odprawa emerytalno-rentowa, o której pisaliśmy już w jednym z naszych poprzednich artykułów: odprawa emerytalno-rentowa – komu i ile się należy.