Jak planować czas pracy na pół etatu?

Jak planować czas pracy na pół etatu? Tak samo, jak dla pracowników na pełnym etacie, stosując te same zasady i te same przepisy – przestrzegając doby pracowniczej, nie planując z góry nadgodzin, pamiętając o odpoczynkach dobowych i tygodniowych itp. i pamiętając oczywiście, że w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy proporcjonalnie obniżamy wymiar do przepracowania w okresie rozliczeniowym. O co w tym wszystkim chodzi? Po kolei.

Jak planować czas pracy na pół etatu – system czasu pracy

Planowanie czasu pracy uzależnione jest m.in. od tego, w jakim systemie czasu pracy pracuje pracownik. Należy pamiętać, że bez względu na wymiar etatu obowiązujące normy czasu pracy to 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym. Sam okres rozliczeniowy z kolei to np. miesiąc, cztery miesiące, a w niektórych przypadkach ten okres rozliczeniowy może zostać wydłużony do 12 miesięcy.

Jak sama nazwa wskazuje, okres rozliczeniowy służy do rozliczenia czasu pracy – w okresie rozliczeniowym oddaje się pracownikowi dzień wolny za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, dzień wolny za pracę w niedzielę, jeśli pracodawca nie miał możliwości oddania tego dnia w ciągu dni poprzedzających czy następujących po niedzieli pracującej itp. Pojęcie okresu rozliczeniowego w praktyce rozliczania czasu pracy ma istotne znaczenie, wrócimy do niego za chwilę.

Póki co skupmy się na systemach czasu pracy. W systemie najpopularniejszym – podstawowym – pracownik pracuje do 8 godzin na dobę. Każda godzina pracy więcej na dobę to już praca w godzinach nadliczbowych, których co do zasady nie można planować. Możliwość wydłużenia dniówki pracowniczej przewiduje z kolei system równoważnego czasu pracy, gdzie wymiar dobowy może zostać przedłużony, bez naruszania normy dobowej, do 12, 16 czy nawet 24 godzin w ochronie, pilnowaniu mienia i osób.

Planowanie czasu pracy na pół etatu wymaga analizy, jaki sposób zaplanowania tego czasu pracy będzie dla pracodawcy korzystniejszy – czy pracownik, zatrudniony na pół etatu ma pracować po 4 godziny dziennie od poniedziałku do piątku, czy może jedynie np. 3 dni w tygodniu itp. W planowaniu czasu pracy ma to istotne znaczenie. Należy zwrócić uwagę na wymiar do przepracowania w okresie rozliczeniowym.

Wymiar do przepracowania w okresie rozliczeniowym, czyli mówiąc inaczej – liczbę godzin do przepracowania w okresie rozliczeniowym ustala się zgodnie z zasadami z art. 130 kodeksu pracy. Generalnie liczbę pełnych tygodni w okresie rozliczeniowym mnoży się przez 40, do otrzymanego wyniku dodaje 8 godzin za każdy tzw. dzień wystający poza pełne tygodnie, a tak otrzymany wynik obniża się o 8 godzin za każde święto, będące dniem ustawowo wolnym od pracy, przypadające w dniu innym niż niedziela.

Przykładowo – mamy okres rozliczeniowy miesięczny. Wymiar do przepracowania w sierpniu 2020 roku wyniesie:

4 pełne tygodnie po 40 godzin = 160 godzin

Plus 1 dzień wystający – dodatkowo 8 godzin

Minus święto 15 sierpnia wypadające w sobotę.

W sumie wymiar czasu pracy w sierpniu 2020 wyniesie 160 godzin do przepracowania.

Należy zwrócić uwagę na jedną ważną rzecz. Zgodnie z art. 151 §5 kodeksu pracy strony ustalają w umowie o pracę dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia, do dodatku do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 151(1) § 1 kodeksu pracy (chodzi tu o dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych).

Chodzi o to, że jeśli mamy w umowie o pracę, zawartej z niepełnoetatowcem zapis, który przewiduje, że dodatki za nadgodziny będą płacone po każdej 6 godzinie pracy na dobę, to planując pracownikowi niepełnoetatowemu pracę np. 8 godzin na dobę musimy liczyć się z tym, że za te 2 godziny ekstra zapłacimy mu wynagrodzenie z dodatkami za nadgodziny.

Powyższa zasada ma zastosowanie bez względu na system czasu pracy, przyjęty dla danego pracownika. Jeśli mamy pracownika, zatrudnionego na 1/2 etatu, ale pracującego w systemie równoważnym z dniówką wydłużoną do 12 godzin, to w zawartej z nim umowie również musimy tę klauzulę uwzględnić – ona może przewidywać przekroczenia dobowe, średniotygodniowe, wyższy wymiar itp.

Należy pamiętać, że pracownik może pracować w innych systemach czasu pracy – systemie skróconego tygodnia pracy (pracuje jedynie np. od poniedziałku do środy), w systemie weekendowego tygodnia pracy (pracuje w piątki, soboty i niedziele), w zadaniowym czasie pracy, w pracy w ruchu ciągłym itp. Do tego jeszcze w stosunku do danego pracownika można stosować indywidualny rozkład czasu pracy.

Jak planować czas pracy na pół etatu – doba pracownicza

Planując czas pracy na pół etatu należy pamiętać o tzw. dobie pracowniczej. Doba pracownicza to kolejne 24 godziny, liczone od momentu rozpoczęcia pracy w danym dniu. W praktyce ma ona bardzo duże znaczenie. Wyobraź sobie pracownika, zatrudnionego na pół etatu i pracującego od 8.00 do 12.00 codziennie od poniedziałku do piątku. Tenże pracownik przychodzi do pracy w poniedziałek na godzinę 8.00, po czym następnego dnia przyszedł do pracy na 7.00, chcąc wyjść z zakładu wcześniej.

I co się okazuje? Otóż między 7.00 a 8.00 trwa jeszcze doba pracownicza, rozpoczęta poprzedniego dnia o 8.00. A skoro tak, to pracownik zaczyna pracę drugi raz w tej samej dobie. W konsekwencji w tej dobie pracował w sumie 5 godzin, a nie 4. No i jeśli umowa o pracę przewiduje zapis, że nadgodziny dobowe są płacone za pracę w każdej godzinie ponad 4, to w tej sytuacji należy pracownikowi dodatek za nadgodziny przyznać.

Powyższe można rozwiązać, stosując w zakładzie pracy ruchomy czas pracy, o którym mowa w art. 140(1) kodeksu pracy. Rozkład czasu pracy pracownika czy pracowników może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy w różnych dniach – nie prowadzi to do naruszenia doby pracowniczej. Ten ruchomy czas pracy może też polegać na tym, że pracownicy mają wyznaczone widełki czasowe, np. 7.00 – 9.00 i w tych widełkach muszą rozpocząć pracę, a następnie przepracować liczbę godzin zaplanowaną w grafiku na dany dzień.

Na wniosek pracownika można stosować wobec niego indywidualny rozkład czasu pracy, również przewidujący różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy. Należy pamiętać, że od 1 stycznia 2019 roku, po wejściu w życie przepisów rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej w ewidencji czasu pracy zaznacza się godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy (nie dotyczy to pracowników, zatrudnionych w zadaniowym systemie czasu pracy).

Jak planować czas pracy na pół etatu – odpoczynki dobowe i tygodniowe

Pracownik ma prawo do 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, który powinien przypadać na niedzielę. Niedziela z kolei trwa od 6.00 w niedzielę do upływu 5.59 w poniedziałek, chyba, że u danego pracodawcy przewidziane są inne godziny niedzieli.

Planując czas pracy pracownika, zatrudnionego na pół etatu należy o tych odpoczynkach dobowych i tygodniowych pamiętać. O ile odpoczynki dobowe jeszcze w miarę łatwo kontrolować – w końcu pracownik może pracować (łącznie z nadgodzinami) do 13 godzin na dobę, a pozostałe 11 odpoczywać, to już z odpoczynkami tygodniowymi nie jest tak łatwo – szczególnie, jeśli planuje się pracownikowi pracę 6 dni w danym tygodniu. Pracownik ma pracować średnio 5 dni w tygodniu albo krócej, ale to nie oznacza dokładnie 5 dni w tygodniu. Równie dobrze może jednego tygodnia pracować 6 dni, w następnym 4 dni, średnio daje to 5 dni. No i planując pracownikowi pracę 6 dni w tygodniu należy o tych odpoczynkach tygodniowych pamiętać.

Gdyby okazało się, że np. odpoczynek dobowy został naruszony, to należy go skompensować – przykładowo pracownik w jednej dobie pracował 16 godzin ze względu na konieczność prowadzenia akcji ratowniczej. Następne 11 godzin musi zatem odpoczywać, bez względu na to, jak ma ułożony grafik.

Kolejna rzecz – nie da się pracownikowi, zatrudnionemu na pół etatu zaplanować pracy np. 3 dni w tygodniu po 8 godzin. W okresie rozliczeniowym przekroczy on w ten sposób wymiar do przepracowania. Oznaczałoby to zatem planowanie nadgodzin z góry, a to co do zasady jest niedopuszczalne. Nadgodziny są możliwe wyłącznie ze szczególnie uzasadnionych potrzeb pracodawcy, nieznanych na etapie planowania rozkładu czasu pracy, jak również ze względu na konieczność prowadzenia akcji ratowniczej czy ochrony zdrowia i życia ludzkiego.

Jak planować czas pracy na pół etatu – pora nocna

Planując czas pracy na pół etatu należy pamiętać o porze nocnej. Pora nocna obejmuje 8 godzin z przedziału 21.00 – 7.00 i ustala ją pracodawca, np. w regulaminie pracy. Należy pamiętać, że np. kobiety w ciąży, pracownicy niepełnosprawni nie dysponujący stosowną zgodą lekarza mają zakaz pracy w nocy – nie można im pracy w nocy planować, a gdyby okazało się, że praca danego dnia „zahacza” o porę nocną, to wymienieni pracownicy po prostu wyjdą wcześniej z zakładu pracy.

Temat ten będziemy kontynuować niebawem. Tymczasem zapraszamy do udziału w naszym kursie: Czas pracy szkolenie online – jeśli interesuje Cię ta tematyka, zapoznaj się z pełnym programem szkolenia. Jeśli masz w związku z nim jakieś pytania, kontaktuj się z nami śmiało.

To szkolenie to znakomite uzupełnienie naszych kursów kadrowych: kurs kadr online i kurs kadry płace online. Zapraszamy do zapoznania się z naszą pełną ofertą szkoleniową.