Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego 10 dni – od kiedy i komu się należy?

Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego jest uprawnieniem pracowniczym pozakodeksowym. Ten „podstawowy” kodeksowy wypoczynkowy w wymiarze 20 albo 26 dni to urlop należny wszystkim pracownikom, są natomiast pewne grupy pracowników, którym – oprócz tego kodeksowego – należy się dodatkowy urlop wypoczynkowy, naliczany niezależnie od tych 20 albo 26 dni, o których mowa w przepisie art. 154 §1 kodeksu pracy. Jednym z takich urlopów jest właśnie dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego, przy czym od razu należy podkreślić, iż nie należy się on każdej osobie ze stopniem niepełnosprawności, a do uzyskania prawa do niego spełnione muszą zostać określone warunki.

Kwestię dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla pracowników niepełnosprawnych reguluje m.in. przepis art. 19 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Stosownie do powołanego przepisu osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.

Od razu należy zwrócić uwagę, iż ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego nie należy się, jeśli pracownik ten ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni w roku na mocy innych przepisów. Nie jest zatem tak, że pracownik niepełnosprawny ma np. 26 dni urlopu wypoczynkowego kodeksowego, dodatkowe 10 dni urlopu dla pracownika niepełnosprawnego oraz X dni należnych na mocy innych przepisów. Te 10 dni urlopu wypoczynkowego ekstra pracownikowi niepełnosprawnemu należą się, jeśli nie ma on tytułu do urlopu dodatkowego na podstawie innych przepisów szczególnych, np. dotyczących określonej branży (chyba, że ten urlop na podstawie przepisów szczególnych jest w wymiarze niższym niż dodatkowy urlop dla pracownika niepełnosprawnego, to wówczas pracownikowi przysługuje te 10 dni dodatkowego urlopu dla pracownika niepełnosprawnego – jest to dla niego rozwiązanie korzystniejsze, wynikające wprost z art. 19 ust. 3 powołanej ustawy o rehabilitacji zawodowej (…).

Z powołanego art. 19 ust. 1 ustawy wynika również jeszcze jedna bardzo ważna rzecz – ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego należy się jedynie niepełnosprawnym z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności. Nie ma do niego zatem prawa pracownik ze stopniem niepełnosprawności lekkim.

Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego – od kiedy się należy?

W praktyce pewne trudności może sprawić ustalenie, od jakiego dnia pracownikowi należy się ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego, a także czy udziela się go od razu w wymiarze 10 dni czy też nalicza proporcjonalnie do czasu trwania zatrudnienia w danym roku, jak tego urlopu dodatkowego dla pracownika niepełnosprawnego udzielać na niepełnym etacie itp. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, iż pracownik może zostać zatrudniony już z góry posiadając orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności albo też to orzeczenie może uzyskać już w czasie trwania zatrudnienia.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych prawo do tego dodatkowego urlopu dla pracownika niepełnosprawnego pracownik nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych dwóch stopni niepełnosprawności. Oznacza to, że jeśli pracownik posiada orzeczenie o niepełnosprawności już w dniu zatrudnienia (np. zawarcia umowy o pracę), to ten dodatkowy urlop dla pracownika niepełnosprawnego będzie mu się należał z upływem roku od dnia zatrudnienia (jeśli oczywiście będzie u tego pracodawcy pozostawał w zatrudnieniu przez cały rok). Z kolei, jeśli pracownik na dzień zawarcia umowy o pracę nie legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym czy znacznym, a orzeczenie to uzyskał już w czasie trwania zatrudnienia, to od dnia uzyskania orzeczenia musi przepracować pełny rok, aby ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego mu się należał.

Może się też zdarzyć sytuacja, w której na dzień zatrudnienia pracownika posiada on orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności, po czym jeszcze przed upływem roku stan zdrowia pracownika poprawi się i to orzeczenie zostanie zmienione albo uchylone. Wówczas pracownik prawa do dodatkowego urlopu nie uzyska – dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego należy się jedynie pracownikom zaliczonym do umiarkowanego albo znacznego stopnia niepełnosprawności, a skoro ten pracownik został zaliczony do stopnia lekkiego, to prawa do urlopu dodatkowego nie uzyskał.

Co więcej – może się okazać, że np. na dzień zatrudnienia pracownik ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, po kilku miesiącach zostaje on zaliczony do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim, po czym znów po kilku miesiącach ponownie zaliczony do stopnia umiarkowanego. Powstaje pytanie, czy po roku od dnia wydania pierwszego orzeczenia ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego należy mu się, czy nie?

Nie, ale ten okres pracy ze stopniem umiarkowanym albo znacznym zalicza się do tego okresu roku pracy, wymaganego do uzyskania prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla osób niepełnosprawnych.

Pracownik niepełnosprawny nabywa prawo do dodatkowego urlopu dla niepełnosprawnych po przepracowaniu roku od dnia zaliczenia go do umiarkowanego albo znacznego stopnia niepełnosprawności. Jak to wygląda w praktyce? Pokażmy na kilku przykładach.

Przykład: Pracownik został zatrudniony w dniu 5 marca 2020 roku. W dniu 15 lipca 2020 został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Dodatkowy urlop dla pracownika niepełnosprawnego będzie mu się należał z upływem roku pracy od dnia zaliczenia do stopnia niepełnosprawności, a więc od 15 lipca 2021.

Przykład: pracownik został zatrudniony w dniu 5 marca 2020. W procesie rekrutacji, przed nawiązaniem stosunku pracy, przedłożył pracodawcy wydane w 2019 roku orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Prawo do urlopu dodatkowego dla niepełnosprawnych nabędzie z upływem roku, licząc od dnia następnego po zawarciu umowy, czyli w dniu 5 marca 2021 roku.

Przykład: pracownik został zatrudniony w dniu 1 kwietnia 2020 roku. Na dzień zatrudnienia dostarczył pracodawcy wydane w 2019 roku orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. To orzeczenie jest ograniczone w czasie – ten umiarkowany stopień niepełnosprawności przyznano pracownikowi do 31 sierpnia 2020. Od 1 września 2020 do 31 maja 2021 pracownik dysponował orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności lekkim, po czym od 1 czerwca 2021 ponownie orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. W praktyce zatem od dnia zatrudnienia pracownik przepracował 5 miesięcy posiadając orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, następnie te miesiące, w których posiadał orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności nie wliczają się do tego roku, który musi upłynąć, aby ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego należał się, następnie od 1 czerwca 2021 ponownie dysponuje orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a więc bieg tego wymaganego roku rozpoczyna się niejako od nowa, ale już z góry zalicza się do niego te 5 miesięcy pracy (z okresu od 1 kwietnia 2020 do 31 sierpnia 2020). Wystarczy zatem, że od 1 czerwca 2021 pracownik przepracuje 7 miesięcy i nabywa prawo do tego dodatkowego urlopu wypoczynkowego 10 dni, należnych pracownikowi z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym czy znacznym.

Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego – czy dzień tego urlopu to 7 czy 8 godzin?

Zgodnie z art. 1542 § 1 k.p. urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.  W praktyce zatem, jeśli pracownik ma danego dnia do przepracowania 7 godzin, to urlopu udziela się w wymiarze 7 godzin. Powstaje jednak pytanie, czy przeliczeniowy dzień urlopu dodatkowego dla pracownika niepełnosprawnego wynosi 8 czy 7 godzin. Zgodnie bowiem z art. 154(2) §2 kodeksu pracy dzień urlopu wypoczynkowego przeliczeniowo to 8 godzin. W tym zakresie należy kierować się regulacją przepisu art. 154(2) §3 kodeksu pracy – zgodnie z tym przepisem jeśli norma dobowa pracownika niepełnosprawnego jest obniżona do 7 godzin, to tyle również wyniesie dzień urlopu wypoczynkowego przeliczeniowo, w tym dzień dodatkowego urlopu dla pracownika niepełnosprawnego.

Jedna uwaga jeszcze. Jeśli ten dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego należy się, to on jest pomniejszany proporcjonalnie do czasu trwania zatrudnienia w danym roku. Przykładowo, pracownik ma staż pracy uprawniający go do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni, a także dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla pracownika niepełnosprawnego w wymiarze 10 dni. Pracownik ten w dniu 31 sierpnia kończy zatrudnienie w firmie X. Tego urlopu wypoczynkowego – podstawowego i dodatkowego – należy mu zatem udzielić w wymiarze, naliczonym proporcjonalnie do czasu trwania zatrudnienia, a więc do 31 sierpnia. Będzie to zatem 8/12 z 26 = po zaokrągleniu 18 dni urlopu podstawowego i 8/12 z 10 = po zaokrągleniu 7 dni urlopu dodatkowego dla pracownika niepełnosprawnego. Łącznie zatem w okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia pracownik wykorzysta 25 dni urlopu, z należnej mu łącznie puli 36 dni. Oczywiście, jeśli w tym roku podejmie zatrudnienie u kolejnego pracodawcy, to ten kolejny pracodawca naliczy mu urlop zarówno podstawowy, jak i dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego.

Więcej o urlopach wypoczynkowych pracowników w naszych szkoleniach: kurs kadr online z zaświadczeniem MEN oraz kurs z prawa pracy – wideoszkolenie online z zaświadczeniem MEN. Zapraszamy do zapoznania się z naszą pełną ofertą szkoleniową.