Kilka umów zlecenia a ZUS – jak rozliczać składki przy pracy na kilku umowach zlecenia?

Umowa zlecenia jest jedną z najpopularniejszych „pozakodeksowych” formą zatrudnienia. W porównaniu do umowy o pracę umowa zlecenia jest dużo bardziej elastyczna, wiąże się dla zatrudniającego ze znacznie mniejszą ilością obowiązków, niż ma to miejsce przy stosunku pracy. Z drugiej strony jednak, dla zleceniobiorcy oznacza ona praktycznie brak jakichkolwiek uprawnień pracowniczych – urlopów wypoczynkowych i innych, nadgodzin itp. Bardzo często jednak umowa zlecenia jest wygodna dla obu stron – zleceniobiorcy daje dużą swobodę i możliwość łączenia jej z innymi aktywnościami, przy zachowaniu prawa do gwarantowanego wynagrodzenia (w 2018 roku minimalna stawka godzinowa wynagrodzenia na umowie zlecenia to 13,70 zł brutto), zleceniodawcy z kolei daje możliwość elastycznego dopasowywania zasobów kadrowych „pod potrzeby chwili”. Zdarzają się też przypadki, w których jedna osoba zawiera kilka umów zlecenia, pracując na rzecz jednego czy kilku zleceniodawców. Pojawia się wówczas kwestia ustalenia – z tytułu której umowy – a może wszystkich – zleceniobiorca podlega obowiązkom składkowym ZUS. Omówmy tę kwestię w niniejszym artykule.

Kilka umów zlecenia a ZUS – zasady podlegania ubezpieczeniom na jednej i większej ilości umów

Od razu na wstępie należy zaznaczyć, że artykuł nie będzie dotyczył studentów. Umowa zlecenia z uczniem czy studentem jest co do zasady zwolniona z ZUS. Jeśli osoba posiada status ucznia czy studenta oraz nie ukończyła jeszcze 26 roku życia, to zawierając z nią umowę zlecenia nie trzeba jej zgłaszać do ubezpieczeń w ZUS ani naliczać za nią składek (chyba, że jest to umowa zawarta obok umowy o pracę, jeśli pracodawca i pracownik-student zawierają między sobą jednocześnie umowę zlecenia). Zakładając jednak, że zleceniobiorca nie posiada statusu ucznia czy studenta, zawarta z nim umowa zlecenia będzie ozusowana. Możliwe jednak, że będzie ozusowana „w całości”, czyli obowiązkowe będą ubezpieczenia społeczne (z dobrowolnym chorobowym) albo jedynie w zakresie składki zdrowotnej.

Najprostszym przypadkiem jest oczywiście jedna, zawarta z jednym zleceniodawcą umowa zlecenia. Jeśli taka umowa zlecenia jest jedynym tytułem do ubezpieczeń, to zleceniobiorca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym (z wyłączeniem chorobowego, które jest dobrowolne) i obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie ma tu znaczenia, na jaką kwotę opiewa wynagrodzenie z tytułu tej jednej umowy zlecenia – czy jest ono niższe, czy wyższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę, obowiązkowo nalicza się składki społeczne (przy czym chorobowa może, ale nie musi być naliczana, gdyż jest ona w tym przypadku dobrowolna), a także obowiązkowo składkę zdrowotną. Takiego zleceniobiorcę zgłasza się do ubezpieczeń w ZUS formularzem ZUS ZUA, w tym na jego wniosek do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. To dobrowolne ubezpieczenie chorobowe gwarantuje mu prawo do zasiłków.

Sytuacja komplikuje się nieco, gdy zleceniobiorca pracuje na kilku umowach zlecenia, zawartych z jednym czy z kilkoma zleceniodawcami. W takim wypadku obowiązkowo ozusowaniu podlegają wszystkie umowy, aż do momentu, w których całkowity przychód z nich w danym miesiącu, z wszystkich posiadanych tytułów do ubezpieczeń, nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli łączny przychód z wszystkich umów zlecenia (wszystkich tytułów do ubezpieczeń) osiąga poziom pensji minimalnej w danym roku, po przekroczeniu tej kwoty z każdej kolejnej umowy zlecenia naliczana będzie jedynie składka zdrowotna – jest ona bowiem naliczana z każdego tytułu do ubezpieczenia odrębnie.

Załóżmy, że zleceniobiorca ma podpisane dwie umowy zlecenia, każdą na kwotę 1000 zł brutto. Obie podlegać będą pełnemu ozusowaniu (z dobrowolną składką chorobową), gdyż łączny przychód z obu umów jest mniejszy niż pensja minimalna. Zleceniobiorca ten zawiera trzecią umowę zlecenia na kwotę 500 zł. Ona również będzie ozusowana w zakresie składek społecznych i dobrowolnej. Dopiero każda kolejna zawarta umowa zlecenia podlegać będzie jedynie oskładkowaniu w zakresie składki zdrowotnej, gdyż łączny przychód z wszystkich trzech umów jest już wyższy niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Inaczej mówiąc – składki społeczne w danym miesiącu już są naliczane od przychodu w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Umowa zlecenia i umowa o pracę jednocześnie – jak to jest ze składkami ZUS

Może się zdarzyć sytuacja, w której zleceniobiorca już pozostaje w zatrudnieniu na etacie – oprócz umowy o pracę z firmą X zawiera umowę zlecenia z firmą Y. Posiada wówczas dwa różne tytuły do ubezpieczeń. Z tytułu umowy o pracę osoba ta zawsze podlegać będzie obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom (łącznie z chorobowym, które w stosunku pracy jest zawsze obowiązkowe). Natomiast co do zasady z tytułu umowy zlecenia, zawartej z innym podmiotem, zleceniobiorca podlegać będzie jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, o ile z umowy o pracę osiąga wynagrodzenie nie niższe niż pensja minimalna. Gdyby natomiast okazało się, że pracownik na etacie zarabia mniej niż pensja minimalna (np. pracuje na pół etatu), to wówczas z tytułu umowy zlecenia podlegać będzie wszystkim ubezpieczeniom, z dobrowolnym chorobowym.

Jeśli umowa zlecenia zostaje zawarta z macierzystym pracodawcą (z tym, z którym zleceniobiorcę łączy już stosunek pracy), to tak zawarta umowa zlecenia podlegać będzie obowiązkowo pełnemu oskładkowaniu. W takim przypadku zleceniobiorca jest bowiem traktowany jak pracownik – obowiązkowe są wszystkie składki społeczne zarówno z umowy o pracę, jak i umowy zlecenia. Tyle, że po zawarciu umowy zlecenia zleceniobiorcy nie trzeba dodatkowo zgłaszać do ubezpieczeń w ZUS – on został już do nich zgłoszony ze względu na nawiązanie stosunku pracy, a składki do ZUS płaci się po prostu od podstaw, będących sumą wynagrodzenia ze stosunku pracy i wynagrodzenia z umowy zlecenia.

Tytułem uzupełnienia jedynie należy przypomnieć, iż na umowie zlecenia obowiązuje minimalna stawka godzinowa. W roku 2018 wynosi ona 13,70 zł brutto za godzinę pracy na zleceniu.