Stosownie do treści art. 151(1) §1 kodeksu pracy, za pracę w godzinach nadliczbowych należą się pracownikowi – oprócz normalnego wynagrodzenia – dodatki, w wysokości 50% albo 100% wartości jednej godziny pracy. Dodatki 50% przysługują za godziny nadliczbowe, wynikające z przekroczenia normy dobowej (przykładowo pracownik zamiast normalnych 8 godzin przepracował 10, a pracodawca nie oddał za nie czasu wolnego), z kolei dodatki 100% do wynagrodzenia należą się za godziny nadliczbowe, przypadające na noc, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami wolnymi od pracy, a także z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej w okresie rozliczeniowym (pracownik pracuje normalnie średnio 40 godzin w tygodniu, a po zakończeniu okresu rozliczeniowego nagle okazuje się, że średnio pracował 41,5 godziny tygodniowo – to są właśnie nadgodziny z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej.
Jeśli w danym miesiącu pojawiają się godziny nadliczbowe, to o ile pracodawca nie oddaje za nie czasu wolnego, musi za nie zapłacić, co do zasady łącznie z wynagrodzeniem za pracę w tym miesiącu. O ile jednak dodatki z tytułu przekroczenia normy dobowej, czy też pracę w niedziele, w porze nocnej czy w święta łatwo ustalić (a co za tym idzie, łatwo również ustalić wysokość wynagrodzenia za nie), tak ustalenie ilości dodatków 100% z tytułu godzin nadliczbowych za przekroczenie normy średniotygodniowej można ustalić dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Sam okres rozliczeniowy może mieć różną długość – może to być np. miesiąc, trzy miesiące, cztery miesiące, a w niektórych wypadkach nawet 12 miesięcy.
Aby ustalić wysokość dodatków z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej, najlepiej stosować sposób postępowania, proponowany przez Państwową Inspekcję Pracy. Składa się on z dwóch kroków:
- najpierw ustalamy, ile faktycznie godzin przepracował pracownik w okresie rozliczeniowym. Następnie od tak ustalonej liczby godzin odejmujemy dodatki z tytułu przekroczenia normy dobowej (dodatki za nadgodziny 50%)
- od tak otrzymanej liczby odejmujemy to, co pracownik powinien przepracować w okresie rozliczeniowym.
Przykład: pracownik pracuje w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w kwocie 2500 zł miesięcznie, w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie. Pracownika obowiązuje jednomiesięczny okres rozliczeniowy. W lipcu 2017 roku do przepracowania na pełnym etacie jest 21 dni roboczych, czyli 168 godzin. Po zakończonym miesiącu okazało się, iż pracownik przepracował w sumie 180 godzin, z tego 3 dodatkowe nadgodziny przypadały na dni robocze, a więc są to przekroczenia dobowe, płatne z dodatkiem 50%. Aby ustalić teraz przekroczenia średniotygodniowe, należy postępować następująco:
180 godzin – 3 godziny = 177 godzin
177 godzin – 168 godzin = 9 godzin
Z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej (dodatek za nadgodziny 100%) pracownik ma zatem 9 nadgodzin. Jego wynagrodzenie za ten miesiąc, wraz z wynagrodzeniem za godziny nadliczbowe, będzie następujące:
2500 zł + 12 (nadgodzin) * 2500/168 + 3 * 50% * 2500/168 + 9 * 100% * 2500/168 = 2834,21 zł
Czas pracy oraz ustalanie godzin nadliczbowych i wynagrodzenia za nie omawiamy w naszym szkoleniu: kurs Specjalista do spraw kadr i płac.
